* * * * * * TARAS BULBA * * * * * *

Adı: Taras Bulba

Yazarı: Gogol

Basım yılı: 2002

Yayın evi: Bordo -Siyah

Çeviren: Nur Nirven

9 yıl önce ilk okuduğumda da sevmemiştim. Savaşmaktan gaddarlaşmış, dediğim dedik bir babanın ve insanlarının hikayesi çünkü. Ama işlenen her konu, kaba tabirle çiçek- böcek; lay lay lom olacak değil tabii , o ayrı bir şey.

Gogol’a lafım yok; dupduru bir üslupla boğmadan,kıvrakça anlatmış.

Yalnız bazı yerlerde elimdeki kitap kısaltılmış mı diye de düşündüm doğrusu, Andrey’in kıza olan hislerinin, kuşatma esnasında taraf değiştirmesindeki aniliğin irdelenmemesi gibi sebeplerden. Bir dönem bazı yayınevleri (tabii ki kendine yer edinmiş köklü yayınevleri değil) çok kesinti yapmışlardı bazı klasiklerde. Bu da onlardan mı, yoksa konusunu aldığı Kazakların duygusuz,anlık yaşamlarının anlatımını güçlendirmek için mi Gogol böyle yazmış?

Kitapta Gogol bariz taraf tutmuş: Bu savaş romanında Kazaklardan yana hep (ki onlar has güneyli Ruslardır) Lehlerden, Tatarlardan ya da Türklerden yana değil :)

(Can yayınlarından çıkanın arka kapağında da yazıyormuş zaten, Ukrayna ve Kazak kültürüne bağlılığının simgesi filan…canım zekiyim işte,okuduğumu anlarım!)

Kazakları da Türk boyu bilirdim ya neyse. Gerçi davranışları ve kel başlarındaki uzun perçemleri ile Moğolları daha çok andırıyorlar. Hoş, romanda geçen atamanlar olsun, savaşa anında hazırlanışları, atlara düşkünlükleri vb. olsun Türk kültürünü hatırlatıyor ama kitaptaki bu Ortodoks Kazaklar Gogol tarafından sürekli Rus olarak anılmış; Rus İmparatorluğuna bağlı olmaları sebebiyle mi öyle yazdı bilemem...Çok da mühim değil, komşu coğrafyalarda yaşayanların kültürleri de komşu olacaktır zaten:)

Şu ki annem övgü tonu minnacık, yergi tonu kocaman olarak “Kazak erkeği” derdi, gerektiğinde, herhangi bir adam için. Maço lafını bilmezdik biz yani:) Ben de anneciğime katılıyorum: Kendi evladını gözünü kırpmadan ama vatan- millet –din uğruna,ama şan şeref uğruna öldüren şanlı bir komutan… bu bana soğuk geldi, ki romanı okuduğumuzda Kazakların gerçek manada bir şeref, vatan aşkıyla değil, içlerinden gelen bir “dürtü” ile savaştıklarını, bunu yaşama biçimi haline getirdiklerini görüyorsunuz. Daha ortada bir savaş yokken Taras’ın gurbetten gelen oğullarını analarıyla bir gün bırakmadan alıp “sözde” kışla Zaporojye’ye götürmesi, benim gibi bir hanım kedisini elbette ki buz etmiştir:)

Dikkatim çeken bir şey de  - Ölü Canlar’da da vardı bu - Yahudilerin tasvirleri. Yan karakterlerden Yahudi Yankel’de de bu dönemin Yahudi tasvirini görüyoruz.

E, şimdi bakıyorum da, tanıtımlarda destansı bir dille anlattığı romandır, uzun öyküdür filan…denmiş bu roman için. Edebi olarak iyi bir roman elbette, Ölü Canlar’daki muzip dil ve karakterler olmasa da çabuk okuduğum bir kitaptı. [Yazımın devamında altını çizdiğim ve kitabın üslubu hakkında fikir veren yerler, birazcık bir özet ve hatta intihal ile ilgili bir link bile verdim, bakabilirsiniz isterseniz]  

Bu soğukkanlı, vahşi, yağmacı, işkenceci… Taras ve diğer Kazakları sevmedim, olay bundan ibaret. Tabii bu da Gogol’ün ne kadar iyi bir anlatıcı olduğunun da bir delili değil mi? Sevmediğim bir konuyu sonuna dek okuttu bana.

Sonra şu meşhur alaycılığını saklayıp da yazmış olabilir, yani anlattığının, kılığına girdiğinin (Taras) tam tersini düşünüyor ve bunları onaylamıyor olabilir… Miydi?

Son söz: Bu kitabı okuma listenizde en önlere koymanıza gerek yok bence.

Oh, Wiki’den de bir özet buldum, vallahi ben daha iyisini yazmayacaktım:“Kitap Taras Bulba'nın Andrey ve Ostap adındaki iki oğlunun Ortodoks papaz okulundan dönüşleriyle başlar. Tüm Kazaklar gibi asıl eğitimin er meydanında alındığını düşünen Taras Bulba oğullarıyla birlikte Kazak erlerinin bulunduğu Zaporojye'nin yolunu tutar. Çünkü bir Kazak ancak savaşta gösterdiği yiğitliklerle hatırlanır ve tam bir Kazak olur. Onlar için hayattaki yegane görev dinlerini ve uluslarını Katolik Lehlilerden, gavur Tatarlardan, Musevilerden ve Türklerden korumalarıdır. Çok geçmeden Lehliler üzerine sefere çıkılır… Devamı için wikipedia’ya yönlendiriyorum sizleri efendim.

Bir de Rusların “kozak”ları varmış. (cossack’mış İngilizcesi) Ama derin bir bilgi edinemedim.

AHAN DA BİR İNTİHAL İDDİASI BULDUM GOGOL’A KARŞI :) Kozaklardan da bahsediliyor burada.

http://nogai.blogspot.com/2009/01/nogay-dosmambet-mi-kozak-taras-bulba-m.html

1962 tarihli filme gelirsek…Filmi izleyemediğim için bir şeyler yazmam zor. Ama bu filmde aşk hikayesinin öne çıktığını düşündüm; İngilizce yazılmış film özetlerine göz attığımda. İzlemek isterim,eski filmleri pek bir seviyorum nedense. Ki genç Tony Curtis de var işin içinde.

Altını çizdiğim yerler olmadan bitemez bu yazı, kitap hakkında da epeyce fikir verecektir:

Oğullarından büyük olanı dayanamadı:

-Baba bizimle eğlenmeyi bırak artık.

-Şunun çalımına bak.Bırakmasam ne olur?

-Görürsün ne olacağını. Babam olduğuna bakmam basarım sopayı. (s:5)

…Erkek dediğin dağda bayırda at üstünde dinlenir. Şu kılıcı görüyor musun? Sizin öz ananız budur… (S:7)

…Çünkü okula giden çocuklar o zamanlar ata binmezlerdi. Başlarının üzerinde uzun bir Kazak perçeminden başka bir şey olmayan bu toy gençlerle karşılaşan beli silahlı her Kazak, bu zavallıların perçemini çekip bir tutam saç yolmaktan büyük zevk alırdı…(S:9)

…Ostap, Andrey savaşlarda hep kazanmanız dileğiyle içiyorum. Dinimizin bütün düşmanları, Türkleri,Tatarları, Müslümanları haklayacağımız gibi dinimizi karıştırmaya yeltenmeleri durumunda Lehlileri de döveriz…(S:10)

….Evde avrat yanında oturup çürümekten, domuz, davar besleyip arpa buğday ekip oyalanmaktansa,size katılırım. Benim gibi bir Kazak’a da bu yakışır…(s:11)

…Birçok yakını kılıçtan geçirilen ve sürekli aynı tehlikeyle burun buruna yaşayan bir insanın sonunda katı yürekli bir insan olmasından daha doğal bir şey olamazdı. Aslında barışçı bir ulus olan Slavlar, işte bu nedenle, içlerindeki yaşam sevgisini Kazaklığa dönüştürmüş ve Kazak ruhu böyle doğmuştu…(S:12)

….Avrupa’nın….Moğollar’dan…Kazaklar tarafından kurtarıldığını bütün tarihçiler yazar. (s:13)

Taras şimdiden oğullarıyla duyacağı kıvancı düşünüyordu. (s:15)

….bu savaşçılar toplumunda kadın anlamsız bir şeydi….Karısına hep böyle seslenirdi: “Hey, kocakarı, klak bize çorba pişir, yolumuz uzun!... (s:17,18)

… doğuştan yoksul olanların yanı sıra paraya önem vermesine karşın Yahudilerin soyup soğana çevirdiği…kişiler de toplanırdı Zaporojye’ye…..kimin için çarpıştıklarını bile düşünmeden her türlü tehlikeye atılarak savaşırlardı….(s:38)

Taras oğullarının böyle sıradan işlerle zaman geçirmesinden hoşnut değildi. O daha önemli bir iş arıyordu. En iyisi tüm ordunun katılabileceği bir kavga, bir savaştı…..aslan gibi iki oğlum ne savaş gördü ne de düşmanla karşılaştı. Sen de kalkmış savaşamayız diyorsun….(S:42)

Taras zaman yitirmeden Kazakları savaşa sokabilmenin yollarını aradı…(S:48)

Kazakların görüldükleri yerde hiçbir şeyden hayır kalmıyordu…Küçücük çocukları bile boğazlıyorlardı.Kadınların memelerini kesiyor…..Lehlilere yaptıklarını çok ağır bir şekilde ödetiyorlardı. (s:62)

(Ostap için) Bu oğlan öyle büyük bir komutan olacak ki babası bile onun yanında hiç kalır diyordu Taras….Andrey ise başka bir âlemdi…Adeta transa giriyordu: çevresinde uçuşan kelleleri….bile fark edemeyen birinin durumu başka nasıl anlatılabilir ki? Öylesine tehlikelere atılıyor,…öyle kahramanlıklar yapıyordu ki…babası “Ostap gibi olmasa da o da büyük bir komutan olacak, diyordu…(s:64,65)

Manastır duvarına asılı zavalı bir yahudi ya da keşiş de bahçeyle birlikte yanıyordu. (s:69)

Papaz okulunda okuyup savaş meydanlarında pişmiş bir göçebeye göre değildi anlaşılan, genç bir kıza karşı duygularını dile getirmek. Kazak olarak dünyaya geldiğinden dolayı büyük bir öfke duydu,ilk kez. (s: 85)

Mutlaka günün birinde ak sakalları göğsüne inen yaşlı bir ozan, eline aldığı sazı çalıp büyük bir dikkatle kendini dinleyenlere bu savaşın destanını anlatacaktı. İşte o zaman Kazakların ünü tüm yeryüzüne yayılacaktı…(S:126)

… “Senin bu dünyaya gelmeni ben sağladım, ölümün de benim elimden olacak.”(oğlunu öldürmeden önceki son sözleri)

(öldürdükten hemen sonra) …ama kendini harcadı, bir köpek gibi geberdi pisi pisine, diye düşünüyordu. (s:141-142)