Refik Halid,, İttihat ve Terakki yönetimiyle ters
düştüğü için sürülür, uzun yıllar sürgünde
yaşar.
Memleket Hikâyeleri,
Gurbet Hikâyeleri onun en çok övülen, salık verilen kitaplarıdır ki bu övgüleri
hakediyor.
Memleket Hikâyeleri, Anadolu'da gezdiği bulunduğu, sürgün icabı,
görev icabı bulunduğu yerlerden izler taşıyor. Baktığımız zaman, 1909 ile 1920 arasında yazdığı (son hikâye hariç) Türk toplumunun, Türkiye
toplumunun, Anadolunun, sosyolojik durumunu, o zamanki diğer bütün
özellikleriyle birlikte, coğrafi, ekonomik, psikolojik olsun, savaşın, harbin, harplerin getirdiği
zelilliğiyle birlikte (kitapta sıkça geçen bir kelime zelil) , sosyolojisini
de, içindeki kodları (bu kod kullanımı da yeni çıktı ya neyse) da görebiliyoruz.
Bu kodların hâlâ devam
ettiğini görebiliyoruz.
Tabii ki bir ülkeyi bıçakla keser gibi geçmişinden,
iç
yapısından kesip koparamıyorsunuz. Bunun ne kadar gerekli olduğu düşünülse bile
böyle bir yöntem uygulandığı hiçbir coğrafyada yararlı sonuç verememiş. Ahtapotun kollarını kesip ama yeniden onların
uzaması gibi bir şey. Ahtapot kötü bir
örnek oldu galiba ülkeyi tanımlarken. Neyse, geçelim buraları.
Özetlemek istediğim şey şu: bu
ülkenin okumuşları çürük noktalarımızı, kötü zihniyetimizi ya da yerleşmiş kötü
alışkanlıklarımızı, davranış kalıplarımızı gördükleri için bir çok şeyi
değiştirmek istediler ya da kötülediler bu halkla, toplumla ilgili. Sıkıntı
orada başladı yani verilen tepkide.
Kötülemek yerine ya da
zorla, baskıyla değiştirmek yerine "eğitim" temelli bir değişime
gidilseydi ... mesela eğitim deyince nedir,
Mesela, rüşvet olayı
bizim toplumumuzda çok çok çok yaygın, kökleri çok derinlerde. Bunu değiştirebilmek için, iş yapacak
insanların, ki evvela "devlet daireleri",dir buralar, bir iş
ahlâkının olması,
işinin zaten bu işi
yapmak olduğunu bilmesi, parasının devleti, amiri tarfaından ödendiği, bir
mağduriyeti varsa bu konuda devletten talep etmesi gerektiğini, kapısuna gelen
vatandaştan değil, bilmesi, böyle bir iş ahlakının olması ve amirlerince de,
devletçe de denetleneceğini ve en küçük bir suistimalde ve ihmalde
cezalandırılacaklarını, şiddetle cezalandırılacaklarını, cezalardan ne bir
indirim, ne bir af çıkmayacağını bilseler bir şeyler düzelecektir.
Ama burada ilk şey iş
ahlakı bilincinin yani bunun eğitimle kazandırılmış olması. Ahlak deyince bu
toplumsal ahlaktan bahsediyorum işte. Sağlam birkaç kural. Yoksa başka bir şey
değil...
İkincisi yaptırımların kesin ve keskinliği.
Bütün bunlar bir eğitim planlaması değil midir? Yoksa eğitim denince on yaşındaki bebelere
karekökü öğretmekten bahsetmiyorum. Ezberle kafalarını doldurup saatlerce süren
sınavlara sokmaktan bahsetmiyorum....
İşte, bu ülkenin
okumuşları diye başlık attım. Son zamanlarda biliyorsunuz, siyasette çok geçiyor,
Bir tarafca sıkça söylendi. Bunu çok kullanıyorlar. " Bu ülkenin
okumuşları, aydınları işte efendim, çok haraket etti, ediyor bu milletin
insanlarına, ne hayır gördük onlardan " felan feşmekan; popülist söylemler...
Ki temelleri doğrudur,
ve bu popülist söylemi devam ettirmelerine fırsat veren "okumuş"
insanlar da çok. Ki bunlara ben okumuşlar yerine dengesizler demeyi uygun
buldum şu anda.
Böylece, sonu olmayan
bir çekişme, kısır döngü gibi devam etmekte...
Burada bu ülkenin
gerçekten okumuşlarına (kaç taneler acaba?) iş düşüyor. Sadece okumayacaklar
demek ki, biraz daha... neyle yaklaşmaları lazım? Kelimeyi bulamadım şimdi.. Bu
arada okumuştan kasıt ne? Bu da sonuca bağlanmalı.
İşte Memleket
Hikâyelerini anlatacaktım, kafamdaki bu düşünceleri olduğu gibi geçirdim
buraya. (Sesli kayıttan, düzeltme yapmaksızın)
Daha okuyacaksanız beni, haydi gelin kitaptaki 18 öyküden
bahsedeyim:
Kitap Yatık Emine adlı
öyküyle başlıyor ki, sayfalar ilerledikçe içim acıdı ve tıpkı yukarıda bahsettiğim
okumuşlar gibi " Ben böyle kasabanın, böyle sofuların, vicdansızların
böyle padişahlığın, yönetimin, böyle memurun..." demeye başladım.
(Bir film vardı
Yatık Emine diye, acaba bu öyküden mi esinlenilmişti, onu da bir ara
araştıracağım. )
Şeftali Bahçeleri,
adını bildiğim bir öyküydü. Nerelerde methedildiyse artık. Yine tembelliğimize
bir (s)övgü olarak okunabilir. Yanlış anlaşılmasın, Karay, güzelim diliyle öyle
sakin, tarafsız anlatıyor ki.... Üzüm üzüme baka baka kararır atasözünün
kompozisyon açıklaması olarak da salık verilebilir aslında...
Koca Öküz, Vehbi Efendi'nin Şüphesi, Sarı Bal, Şaka, Küs
Ömer, Boz Eşek, Yatır, Komşu Namusu, Yılda Bir, Hakkı Sükut, Kuvvete Karşı, Cer
Hocası, Garip Bir Hediye, Bir Taarruz, Ayşe'nin Talihi, Garaz... Hepsi de
eskimeyecek, tekrar tekrar okunabilecek hikâyeler vesselam.
Bir yayınımızın daha
sonuna geldik. Yapımda ve yayında emeği geçen aklıma, fikrime, gözlerime ve
parmaklarıma,
Teknik yapımda; ses kayıt cihazıma, kafayı yemek üzere olan cep telefonuma ( çektiği bulanık fotolar için), 6
yıllık emektar laptopuma ( Sony Vaio'ya özel) teşekkürlerimle,
İyi pazarlar
blogcanlarım:)
BÜTÜN KARAY ESERLERİNİ İSTETELİM. |
Rahmetli annem anlatırdı, Köy Enstitüleri ile ülkenin okumuş insanları, okuma fırsatı bulamamış, (sağlık, yoksulluk gibi çeşitli nedenlerle) insanlara sanat, tarım, ziraat bilgisi dahil eğitim veriyordu diye. Nasıl fidan dikilir? Nasıl iyi ürün alınır? Gitar çalanlar, keman çalanlar varmış. Matematik, vs. hepsi...ne yaptılar? Okumuş insanlar okumamış insanları eğitmesin, cahil bıraksın yoksa gözleri açılır, biz politikacılar onları kandıramayız, çoban gibi güdemeyiz (köy ağası, aşiret reisi malum ne derse tüm köy o partiye oy verirdi hala da çoğu yerde öyle) dediler ve Köy Enstitülerini kapattıllar. Yazında köy enstitüsü yok ama okumuş insanların hepsi dediğin 'dengesiz' lerden değildi, çok iyi bir proje başlatmışlardı, kapatılmasaydı işte herkes senin dediğin gibi zorla, baskıyla değil yavaş yavaş, eğitimle ülke aydınlanacaktı. Demek ki, asıl kötülüğü yapan siyasetçiler. Tabii belli siyasetçiler. Şu anda bile adam dedi ki, biliyorsun bunu videosunu da görmüşsündür "Okumuş insandan ödüm kopuyor, tüylerim diken diken oluyor, üniversite mezunu olmasın kimse, ilkokul mezunu iyidir" e tercümesi okumuş insanı kandıramıyoruz. Şimdi böyle bir kesim var karşımızda, eskiden de vardı, bunlar onların torunları....:(( ortak noktaları da dini istismar ederek yaklaşırlar okumamış kesime, onları bilerek okumuşlara düşman ederler. Sonunda ülkeler çürür. Rüşvetçilik vs. nin yok olması için eğitim, DİSİPLİN, şart, rahmetli hocamız vardı bir ülkede disiplin çok önemlidir derdi, bizde yoktur mesela, çünkü biz disiplinden hoşlanmayız, otobüs durağında kuyruk olmayı hala öğrenemedik, bir deprem olsa çorba dağıtımı yapılsa çorba karavanı yerlere düşürürler, tüm çorba dökülür çünkü kuyruk olmaz, başına üşüşürler, kavga ederler, sıraya geçelim diyene "Sen sus" diye azarlarlar, 3- 4 yıl oluyor, izlemiştim: Japonya'da deprem oldu ve hemen sokaklarda görevliler minik masalarda halka çorba, ekmek, sandviç, su vs. dağıtıyorlar. Halk asker gibi tek sıra olmuştu. Hiçbir panik, kargaşa, düzensizlik yoktu. Disiplin böyle bir şey, o da okumuş insanlar sayesinde olacak. Ama bu okumuştan nefreti aşmak lazım, akp özellikle okumuş kesimden nefret ettiriyor başarılı da oluyor:( tabii okumuş cahil ayrı, onlar da var, okumuş, disiplinli ama düşmanla işbirliği yapanlar da var onları istisna tuttum.
YanıtlaSilKalemine sağlık Narda'cım. kusura bakma yine çenem düştü:(
Estağfurullah. Tamamlayıcı bir yorum oldu bu. Dün öğlen bir arkadaşa gitmiştim. Başka biri vardı ki tek bir düşünme pratiği yok; öyle körü körüne savunuyor ki bazı şeyleri, susup kaldım:( Teşekkür ederim yorumun için.
Silyatık emine'yi bilirim.
YanıtlaSildediğin gibidir. memeleket hikayelerinde esinlenmiştir.
Tamam. Ama asıl metinle çok uzaktır bence??
Sil