Hakkında yazacaktım,
tasarımım buydu. Yine yazıyorum fakat araya başka şeyler eklendi... Belki de
eklenmedi, bilinçaltıma tıktığım deliller gün yüzüne çıkıp çalkaladı beni...
Sonra yine bıraktım.
Sonra yine döndüm; bu
öğlen, adını bile doğru dürüst bilmediğim bir yerde, iki polisin arasında
umarsızca salınarak giden delikanlıyı görünce...
Anahtarı ver ulan dedi
polisin biri zanlıya.
Akşamüstü
Tilkillik'ten Kemeraltı'na doğru yürürken ise unutmuştum insanın "kötülüğünü".
Kalabalık, renkler, hay huy...
Sonra evde haberler...
" Gerçek dünyaya hoş geldin, başka dünyalara hoş geldin."
Bir arkadaşımın
Facebook'ta paylaştığı bir yazı, konuyu bir zamandır evirip çeviren kafamda
düğmeye basmıştı.
Sonra Füsüsul Hikem'i
okumaya çalışırken derinden düşünmeye başladım. Sufilerin "insanın içindeki iyi ve kötü çekirdekler"
mecazını düşündüm ardından.
Derken geçen sene
izlediğim bir belgeseli hatırladım; bebeklerle yapılan bir
"masumiyet" deneyini anlatıyordu.
Sonra Bakhtin okurken rastladığım bir Dostoyevski alıntısı...
Ve hatırladığım
şekliyle bir anekdot: Çok güzel bir manzarası olan - deniz ve orman gibi- bir
otoyolda gittiğinizi düşünün. O manzarayı izlemek için bir kenara çekip birkaç
dakika durmaz insan ama bir kazanın enkazını vb. ni görmek için merakla durup
bakar. Güzeli değil kötü olanı izlemek için meraklanıp duruyoruz. Neden?
Yazımın girişi kafamda
böyle şekillenirken Ankara'daki dehşetle sarsıldım. Gönlüm insanoğlunun özünde
iyi olduğundan yanaydı, bu habere kadar.
Aslında gönlüm yine o
yanda. Umut olmasa acaba yaşar mı insan?
FUSUSÜL HİKEM, ZEKİ
DEMİRKUBUZ, DOSTOYEVSKİ, YALE ÜNİVERSİTESİ, ANKARA PATLAMASI VD.
Fusüsül hikem, hikmetlerin
özü demek. Hikmet'in ise değişik anlamları var. İbn Arabi'nin Hikem'i ise
peygamberlerin hikmetleri hakkında.
Kitabı tanıtmak haddime
değil, beni aşıyor. Burada bu kadarını söyleyip takıldığım ilk noktaya
geçiyorum.
Adem peygamber bahsinde;
Kuran'da[1] meleklerin: “Yeryüzünde bozgunculuk yapacak
birini mi yaratacaksın?” dediklerine bir yorum getirmiş. Şöyle devam ediyor
İbn Arabi:
Ama bu, (Âdem’i) kötülemekten başka nedir? Ve
kötüledikleri şey, bizatihi bu kötülemeleriyle onların kendisinde ortaya çıktı.
Bu şekilde, Âdem’in yapacağını söyledikleri bozgunculuğu, Hakk’a karşı kendileri
yapmış oldular."
Çünkü , Adem - burada Adem kamil
insanı da temsil ediyor- Allah'ın ona "öğrettiği esmasını" biliyordu,
oysa " Melekler, Allahu Teala’nın kendilerine bilgisi
ulaşmamış başka İlahi İsimleri de olduğunu bilmediklerinden, bu İlahi İsimlerle
Allah’ı tesbih ve takdis edemediler. Böylece, sözünü ettiğimiz şey (yani,
anlayış yokluğu) onlara egemen oldu ve bu halin (yani, bilgisizliğin) hükmü
altına girdiler", insanı
bozgunculukla suçladılar....
İnsanın değil; hazreti
insanın ya da diğer deyişle kâmil insanın meleklerden üstün olduğu fikri...
Bilen insanın üstün olduğu fikri ilgi çekici ... burada konunun karışmaması
için kötülüğe, bozgunculuğa geri dönüyorum.
İkinci bir kez Meal okurken
bu ayette durup düşünmüştüm. Gerçekten de
insan bozguncu.
Melekler bir şekilde bunun bilgisine
sahipler, ama İbn Arabi onların bilgisinin "tam" olmadığını söylüyor???
Nitekim ayetin devamında
Allah meleklerine şöyle cevap verir: Şüphesiz Ben, sizin bilemeyeceğiniz şeyler
bilirim."
Burada da bir "tam bilgi" söz konusu. Bizim
bilemediğimiz bir bilgi...
Bunlar, insanın bozguncu olduğu
gerçeğini değiştirmiyor elbet.
İnsanın özünde iyi olduğu doktrinini her nasılsa kabul etmiş biri olarak yukarıdaki
cümleyi kurmam zaman aldı...
Ben ortaokuldayken dünyanın
bütün savaşlarının bittiğini, bir daha böyle şeylerin asla yaşanmayacağını,
insanlığın "ilerlediğini" sanırdım. Bütün savaşlar olmuş bitmişti,
adı üstünde tarihte okuyorduk, tarih olmuştu onlar. Çocukluk işte. Birinci
körfez savaşında orta sondaydım ve müzik hocamız "Bu dünya haritasına iyi
bakın çocuklar, bir daha aynısını göremeyebilirsiniz" dediğinde
afalladığımı çok iyi hatırlıyorum. Nasıl yani, sene olmuş 1991 ve insanlar
bombalarla, tanklarla savaşıp kan dökecekler ha?
Şimdi anlıyorum ki insanoğlu
yaşadıkça yeryüzünde - ve onun gittiği başka her gezegende- kan ve bozgunculuk
bitmeyecek. Değil mi ki Kabil ve Habil
kıssası da ilk kan dökmek üzerinedir ve bu kan kardeş kanıdır üstelik...
Peki insanoğlunda iyiliğin
baskın olduğuna dair düşüncem neyin nesi?..
Arkadaşlarımdan biri
geçenlerde bir bağlantı paylaşmış facebook'ta. Zeki Demirkubuz'la bir röportaj:
http://www.radikal.com.tr/kultur/zeki-demirkubuz-sevisme-sahnelerini-oynayacak-aktor-bulamadi-kendisi-oynadi-1440484/
Böyle bir başlık benim için (artık
:) ) haber değeri taşımıyordu ama arkadaşımın alıntı yaptığı cümleler
bağlantıya tıklamama yetti:
"Yaşamın
esası ihanettir, kötülüktür. Bu tür şeyleri gerçekleştirmektir. İyilik,
güzellik, sadakat bir çözüm arayışı olarak ortaya çıkmıştır. Düzen deriz,
iktidar deriz, ama insan doğasını kazırsak ulaşacağımız yer yaradılıştaki
sakatlıktır" ...
(Ben, inandığı Allah
"her türlü sakatlık ve noksanlıktan" münezzeh biri olarak
"yaradılıştaki sakatlık" demiyorum, daha doğrusu bu sakatlığın
Allah'ın bilmeden değil bilerek - onun bildiği ama meleklerin bilmediği tam
bilgisiyle- yaptığını söyleyerek bir
çizgi çekiyorum insanın kötülüğüne dair...)
Yukarıdaki link de bilinen bir sosyolojik
deney hakkında. Yale Üniversitesinden bilim adamları çalışmış... Bilimsellik
kriterlerine uygundur herhalde :) Buna bakarsak insanın özünde iyiliğe meyyal
olduğu fikrini doğruluyor...
Bu deneysel çalışma da (
Prof. Bloom'un açıklamalarına bakarsak)
sufilerin " insanda iyi ve kötü çekirdek vardır, insan hangisini
sularsa o yönde gelişir" demelerine eş oluyor....
Daha bir çok şey
söylenebilir, okunabilir ama kısaca, sanırım benim çözümüm de bu yönde olacak; insan hem iyidir hem kötü; ama Allah
onun iyilik ve sevgi üzerine olmasını istiyor. İnsanın bunun için "çaba sarf etmesi" gerekiyor.
Son olarak Bahktin'in Karnavaldan Romana eserinden
bir alıntı:
"... Burada Gülünç
Adam'ın ( Dostoyevski'nin bir eseri)
insanlığın özlemlerinin bütünlüğüne ve insan doğasının iyiliğine duyduğunu
açıkladığı tümüyle karnavalesk inanç son derece tipiktir...."
İnsan doğasının iyiliğine
inanç...
İnanalım bakalım...
İyiler iyi olmalı, iyi kalmaya devam etmeli ki yıkılsın kötülük :)
YanıtlaSilİyilerin işi çok zor:) Selamlar.
Silsevdim yazını.
YanıtlaSilinsanlığın içinde ki kötülüğü Hz Nuh yani ikinci babamız bile oğluna söz dinletemedikten sonra normal insanlardan ne beklersin.
kaza yapmış insanları seyreden bizler seviyoruz başkalarının bitap düşmüş hallerini. son yazımda bahsetmiştim ya bunalıma girmiş insanlara bir önem verme bir destekleme ama sadece göstermeik bir kendini tatmin etme durumları.
tebrik ederim.
Hımmm sen umutsuz taraftasin yani. Reele bakinca sana hak vermemek de mümkün değil hani. Teşekkürler.
YanıtlaSilÇok düşündüğüm bir konudur bu, zaten deist olmama sebeptir gerçi tam olarak deist de olamıyorum insan öyle zayıf, aciz bir şey ki, illa bir yaratıcı güç istiyor, istiyor ki, işte bu yazındaki kötülere, şeytan ruhlulara karşı korusun....ama sonra mantığım hadi ya, koruyan eden yok diyor...meleklerle tanrı arasında öyle bir konuşma geçtiyse - melekler haklıymış işte insan bozgunculuk çıkartmak, öldürmek, kötülük etmekte üstüne yok! Hiçbir hayvanda olmayan kötülük çeşitleri insanda var mesela hiçbir hayvan işkence etmez, işkence ile öldürmez ama insanlar ta ilk çağlardan beri yüzlerce korkunç işkence metodu, aletleri geliştirmiştir...melekler haksız değilmiş.. hatta bence Allah da iyi biri değil, iyi olsaydı güçlünün güçsüzü yok etme prensibiyle dünya yaratmazdı yani bir köpekbalığı daha anne karnında kardeşlerini yiyor (belgeselde görmüştüm), aslan ceylanı yiyor yemek zorunda diyoruz ya Allah öyle yaratmış e hani Allah çok merhametliydi? O zaman Allah öyle duyguları olan bir şey değil, yaratan ve sadece mantık kurallarıyla yaratan ötesine karışmayan bir şey...bir sistem belki...yani öyle dinler gönderen biri gibi gelmiyor bana..
YanıtlaSilAllah bence merhametli. Fakat insanlara seçenek sunuyor ve bekliyor. Çünkü iyi de olabilirsin kötü de diyir. Sen seç. Ama ven senin iyiyi seçmeni istiyorum zalim olmanani.
SilDoğadaki en tehlikeli ırk insandır. Bencildir, düşmandır, taraflıdır.
YanıtlaSilEvet yıkıcılık potansiyeli maksimum olan tek tür. .. ama isterse tam tersi de olabiliyor...
SilGüzel yazı N.Narda. Farklı kaynaklardan güzel bri derleme olmuş.
YanıtlaSilBence dünyanın gizi denge...
İnsan da hem iyi hem kötü bu bağlamda...
Selametle,
Iyi ve kötü çekirdek birarada... " karanlık hep vardı, çabalayan ışıktır."
YanıtlaSilTeşekkür ederim:)